[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.%7Å‚ydów arabskiego jÄ™zyka.Czy handel szedÅ‚ w Å›lad podbojów chazarskich, czy teżwyprawy w stronÄ™ Dniepru odbywaÅ‚y siÄ™ za arabskie" pieniÄ…dze, a kagan bywaÅ‚ zaciężnym kondotieremwielkiego handlu miÄ™dzynarodowego? Faktem jest, że w tym wÅ‚aÅ›nie okresie chazarskim odkryto na nowozapomnianÄ… starożytnÄ… drogÄ™ handlowÄ… na Dniepr.Kupcy z dalekich kalifatów nie byli pierwszymi %7Å‚ydami w paÅ„stwie chazarskim.SiÄ™gaÅ‚o i tam rozproszenie".DziaÅ‚aÅ‚ też prozelityzm i widocznie zdziaÅ‚aÅ‚ wiele, skoro w VIII wieku niektórzy kaganowiewyznawali judaizm.Propaganda żydowska objęła sÄ…siadujÄ…cych od północy koczowniczych Burtasów, gdzieÅ›lady mozaizmu stwierdzono jeszcze w XVI wieku, przeżytki zaÅ› dochowaÅ‚y siÄ™ do poczÄ…tku XX wieku wciekawych sektach guberni tambowskiej i penzeÅ„skiej.MieÅ›ciÅ‚ siÄ™ tedy judaizm w paÅ„stwie chazarskim i zajmowaÅ‚ stanowisko wybitne, lecz Chazarzy niestanowili bynajmniej jakiejÅ› odmiany etnograficznego żydostwa.Sam tytuÅ‚ Kagana starczy, żeby Chazarówodnieść nie do judaizmu, lecz do turaÅ„szczyzny.Podobnej wskazówki udziela koncentryczna budowa ich dawnej stolicy Itylu nad ujÅ›ciem WoÅ‚gi.WpoÅ‚owie IX wieku przeniesiono stolicÄ™ dalej na zachód, wznoszÄ…c nad Donem Sarkal, przy którego budowieczynni byli budowniczowie bizantyÅ„scy.Itil i Sarkal skÅ‚adaÅ‚y siÄ™ atoli z krÄ™gów współśrodkowych; o Ityluwiemy, że z siedmiu.Tak wyglÄ…daÅ‚y wszystkie ważniejsze miasta obozowiska awarskie, mongolskie,huÅ„skie, tatarskie.Tak rozbudowywaÅ‚a siÄ™ nastÄ™pnie Moskwa, (naÅ›ladujÄ…c Saraj haÅ„ski).Wskazuje toniewÄ…tpliwie na turaÅ„szczyznÄ™ Chazarów.Nagle Chazarzy znikajÄ….Gdziez siÄ™ podzieli? Podobnież poznikali Awarowie, Hunowie i rozmaitezrzeszenia paÅ„stwowe grupy tureckiej.Gdy od Kagana odwróciÅ‚a siÄ™ fortuna, puÅ‚ki jego poszukaÅ‚y utrzymaniapod innym sztandarem, choćby o setkÄ™ mil.ZwiecÄ…ca lub gasnÄ…ca gwiaada Kagana rozstrzygaÅ‚a o tworzeniu siÄ™lub zanikaniu rzekomych ludów, które byÅ‚y li tylko spoÅ‚ecznoÅ›ciami wojskowymi.Gdy Waregowie odjÄ™li Chazarom panowanie na Podnieprzu, przywódcy nowych drużyn wojennych stalisiÄ™ dla ludów znad Dniepru nowymi kaganami.TytuÅ‚ ten trwaÅ‚ dÅ‚ugo.Stosowano go do WÅ‚odzimierza równego apostoÅ‚om" i do mÄ…drego" JarosÅ‚awa I.Pod Rurykowiczami rozrasta siÄ™ dalej ludność żydowska.Obok pierwotnej migracji %7Å‚ydów wschodnich,ciÄ…gnÄ…cych od Persji, Armenii i dawnej Chazarji nastaÅ‚a już w XI wieku druga imigracja zachodnia, od WÄ™gieri Pragi czeskiej i z dalsza, z Niemiec.ZwiatopeÅ‚k II użyÅ‚ ich do zorganizowania spraw skarbowych, a onipodnieÅ›li mu wydatnie dochody książęce.Ludność nienawidziÅ‚a ich.Ledwie ZwiatopeÅ‚k zamyka oczy, rzuconosiÄ™ na dzielnicÄ™ żydowskÄ… w Kijowie i rozgrabiono ich dworki.Oleg ZwiatosÅ‚awicz, prawy dziedzic Kijowa, książę ubogi, byÅ‚by niezawodnie prowadziÅ‚ dalej dzieÅ‚ofiskalizmu, rozpoczÄ™te przez ZwiatopeÅ‚ka.Bogacz Monomach skorzystaÅ‚ z tej sytuacji; obiecaÅ‚, że nie bÄ™dzie zpomocÄ… %7Å‚ydów zaglÄ…daÅ‚ zbytnio w mieszczaÅ„skie kieszenie, przyrzekÅ‚ ulgi i zostaÅ‚ zaproszony przezKijowian do objÄ™cia panowania.MiaÅ‚ dosyć siÅ‚y, żeby z zaprosin skorzystać, %7Å‚ydów atoli nie wypÄ™dzaÅ‚ zKijowa.Przepisy o procentach dowodzÄ… gospodarstwa pieniężnego.KwitnÄ…Å‚ Izrael na ziemiach wschodnio-sÅ‚owiaÅ„skich, bo one dostarczaÅ‚y przez caÅ‚e niemal wieki Å›redniemateriaÅ‚u do handlu niewolnikami.Znano ruskie straże nadworne od Kordowy po Pekin.Ostatnia wzmianka wrocznikach chiÅ„skich o drużynach z Rusi jest pod datÄ… 1334 r.Charakterystycznym dla stosunków wschodnio-sÅ‚owiaÅ„skich jest jednak coÅ› donioÅ›lejszego, coÅ›, czegosiÄ™ nigdzie indziej nie spotyka.%7Å‚ydzi wkroczyli w piÅ›miennictwo teologiczne ruskie.Z tych pomnikówpiÅ›miennoÅ›ci najstarszym jest przekÅ‚ad ksiÄ™gi Estery z hebrajskiego oryginaÅ‚u, dokonany przez jakiegoÅ›wychrztÄ™.W czasie pózniejszym powstajÄ… przekÅ‚ady urywków z Pentateuchu tudzież z Majmonidesa Logiki,pt. Tajnaja Tajnych".SkÄ…dżeż %7Å‚ydom ten pomysÅ‚, żeby tÅ‚umaczyć na ruskie? Widocznie ich o to proszono.DuchowieÅ„stwoprawosÅ‚awne Biblii nie znaÅ‚o.Po Å‚acinie nie umiaÅ‚ nikt, po grecku czasem ktoÅ›, lecz tak rzadko siÄ™ to zdarzaÅ‚o,iż latopisy zapisujÄ… imiennie wszystkich umiejÄ…cych czyta po grecku, jako wyjÄ…tkowe okazy nadzwyczajnejuczonoÅ›ci (można ich policzyć na palcach).Po hebrajaku nie umiaÅ‚ nikt.Znano wiÄ™c BibliÄ™ tylko z opowieÅ›ci.Korzystano tedy ze sposobnoÅ›ci, gdy zdarzyÅ‚ siÄ™ jaki uczony i zaufany %7Å‚yd i zapoznawano siÄ™ z Pismem uniego, a czasem uproszono, że coÅ› ze Å›wiÄ™tego tÅ‚umaczenia spisaÅ‚.W czasie pomiÄ™dzy rokiem 1448 a 1461 zażywaÅ‚ powagi Fedor wychrzta, bliski dworu Wasyla Å›lepego(1425-1462).W piÅ›mie swym PosÅ‚anije Fedora %7Å‚idowina" wyjaÅ›nia, dlaczego siÄ™ ochrzciÅ‚ i pragnie nawracaćdalej.Ten Fedor innego byÅ‚ pochodzenia, aniżeli tamci.Pod»czas gdy w ksiÄ™dze Estery i w PentateuchuznajdujÄ… siÄ™ elementy biaÅ‚oruskie, maÅ‚oruskie i polskie, nie ma ich w PosÅ‚aniju".Tamci pochodzili widoczniez Rusi litewskiej, Fedor zaÅ› nie.Tamci nie bawili w Moskiewszczyznie, tylko pisma ich dostaÅ‚y siÄ™ nastÄ™pniena Zalesie, gdy tymczasem Fedor mieszka w Moskwie, ma stosunki z metropolitÄ… i z Wielkim KsiÄ™ciem.NastÄ™pny wielki kniaz, Iwan III (1462-1505) wszedÅ‚ w bliższe stosunki z kabalistami żydowskimi.W roku 1470 przybyÅ‚ do Nowogrodu Wielkiego w interesach handlowych uczony żydowski kabalista iastrolog, Scharia (Zachariasz).PrzebywaÅ‚ przedtem w Kaffie i na Krymie, nastÄ™pnie w Kijowie.Nowogród W.lubowaÅ‚ siÄ™ w dysputach i nowinkach religijnych, byÅ‚ gniazdem strygolnictwa" i pozostaÅ‚ zawsze skÅ‚onnym dosekciarstwa.Poszukiwano wiedzy, gdzie siÄ™ daÅ‚o, toteż uczony %7Å‚yd, a do tego gwiażdziarz (pierwszy, jakiegow ogóle widziano) wzbudziÅ‚ wielkie zajÄ™cie i skupiÅ‚ okoÅ‚o siebie grono wielbicieli i adeptów.O poziomiewiedzy teologicznej w Nowogrodzie W.można snuć wnioski z faktu, że wtenczas wÅ‚aÅ›nie niektórzy filozofowie" (jak siÄ™ wyraża latopis) poczÄ™li w cerkwiach Å›piewać O Gospodi pomiÅ‚uj", ini zaÅ› OspodipomiÅ‚uj" o co wybuchÅ‚y nawet rozruchy.Przy takiej posusze umysÅ‚owej obcowanie ze SchariÄ… byÅ‚o jedynÄ…dostÄ™pnÄ… akademiÄ…
[ Pobierz całość w formacie PDF ]