[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Bardzo materialistyczne podeście do rzeczywistości, wymagało zmiany stylu i formy utworów.Pozytywizm nie zajmuje się problemami natury egzystencjalnej, gdyż jedynym środkiem ratunku dla upadającego narodu może być akcja edukacyjana nakierowana na rozwój gospodarczy.Głównym celem polskich pozytywistów była edukacja wszystkich warstw społecznych i ich integracja wobec zmiany sytuacji międzynarodowej oraz wewnętrznej związanej z uwłaszczeniem chłopa.Nieprzygotowanie społeczeństwa stawiało przed młodą inteligencją zadanie ukazania drogi prowadzącej do ożywienia stagnacji.Co więc mogło być dla realizacji tego celu potrzebne? Oczywiście znajomość sytuacji.Trzeba sobie bowiem uświadomić ogromną niechęć miedzy ludźmi, którzy znajdowali się na dwóch różnych końcach piramidy społecznej.Ludzie bogaci nie mogli zrozumieć problemów biedoty wiejskiej.Tu więc powstała główna płaszczyzna działania dla pisarzy pozytywizmu.Wizja reform ujętych w programy pracy u podstaw, czy pracy organicznej, nie mogły zostać zrealizowane bez zmiany mentalności ludzi, zwłaszcza tych, którzy mogli być motorem przemian, a więc ludzi bogatych oraz szlachty.Kierowane są więc wszystkie utwory do ludzi z wyżyn społecznych.I jest oczywistym, że ludzie ci, przynajmniej w mniemaniu pozytywistów, posiadali większą wyobraźnię.Apelowanie do takich ludzi w sposób otwarty, mogło doprowadzić nie tylko do ich zrażenia taką formą, ale wręcz zaprzepaścić wszelkie możliwości zmian.Dlatego najlepszym sposobem mogło okazać się obrazowe i bardzo kontrastowe spojrzenie na te warstwy społeczne, które nie były w sferze zainteresowań inteligencji, a w których leżała potencjalna siła do wprowadzenia reform.Utwór miał więc nieść w sobie pewien przekaz emocjonalny i ideowy, ale miał to robić poprzez automatycznie nasuwające się wnioski, jednoznacznie interpretowane przez odbiorcę.Utwór taki miał przedstawić pole do działania dla młodego pokolenia, którego miały doń pobudzić "fakty w oczy bijące".Literatura pozytywizmu, a zwłaszcza nowelistyka w przeciwieństwie do publicystyki tego okresu przyjęła taką właśnie formę "sprzedania" własnego programu działania.Trudno jest jednak pominąć publicystykę tego okresu, gdyż miała ona kolosalne znaczenie dla samej problematyki nowel.Zarysowany na łamach "Przeglądu tygodniowego", "Niwy", "Ateneum" spór miedzy romantykami i pozytywistami zaowocował wypracowaniem dojrzałego programu, w którym widziano sposób rozwiązania najbardziej palących kwestii natury społeczno-ekonomicznej.Romantyzm niemal całkowicie pomijał, jakże istotną, rolę chłopa w społeczeństwie.Było to powodem upadku wszystkich powstań, których echa jeszcze były bardzo silne.Całkowicie pomijany problem chłopski w romantyzmie, wybucha z ogromną siłą wśród postępowych środowisk mieszczaństwa - inteligencji.W publicystyce pozytywizmu (np.Artykuły A.Świetochłowskiego) odnajdujemy wyraźnie plan ratowania niższych warstw społecznych z ciągłego ucisku wynaradawiania i popadania w uzależnienie od urzędników.Odnajdujemy w publikacjach z tego okresu również artykuły poruszające problemy asymilacji żydów (E.Orzeszkowa), dyskryminacji kobiet, walka z analfabetyzmem.Problematyka ta była bardzo szeroka.Pozytywiści na pewno byli świadomi ogromu problemów, narastających w społeczeństwie.Wydawać by się mogło, że tak rozwinięta publicystyka, której gwałtowny atak przypadający na lata 1871-74, pociągnie za pozytywistami duże rzesze inteligencji.Dodatkową motywacją miały być oprócz publicystyki nowelistyka.Przedstawione problemy na kartach nowel polskich pisarzy, takich jak Konopnicka, Orzeszkowa, Sienkiewicz, Prus przybrały formę obrazu realnego świata, świata który naprawdę istniał, a który do tej pory był niedostrzegany.Nowela jest gatunkiem literackim, który ze względu na swoje cechy doskonale nadaje się dla krótkiego, ale sugestywnego przekazu.Należy tu zastrzec, że nowelistyka pozytywizmu nie tylko wykorzystywała ten jeden gatunek, ale pod tym pojęciem rozumiemy także opowiadania, szkice powieściowe i nowele właściwe.Krótkość i zwartość sprawia, że nowela jest łatwa do odczytania.Nie ma w niej bowiem żadnych środków artystycznych takich jak metafory, porównania.Zostały one uznane za niepotrzebne w nowym sposobie widzenia świata.Całość nastawiona jest na głęboki realizm.Ogromną rolę odgrywa narrator, będący obserwatorem, ale uważnym i nieobojętnym.Ma wyraźny stosunek do bohaterów i akcji.Jeżeli pozostaje obiektywnym, to jego stosunek można i tak łatwo określić.Nowelistyka bazuje na postaci.Doskonale ujął to P.Chmielowski "Nowela jest szkicem drobnych zazwyczaj rozmiarów, w którym pojedyncze jakieś zdarzenie lub właściwość charakteru decydują o losach jednostki".Jednostka jest zresztą najważniejszym elementem w noweli.Zauważmy bowiem, że każdy z tych utworów posiada bohatera, który jest dla całego świata przedstawionego nie tylko wyjątkowym, ale to również jego osoba sprawiają, że możemy się jasno odnieść do jego postawy w kontekście wydarzeń.To nie musi być jedna postać, często takie cechy posiada wiele postaci.Właściwie żadna nie jest obojętna i przeciętna.Każda ma jakąś określoną cechę determinującą naszą ocenę [ Pobierz całość w formacie PDF ]