[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.par.4.3.7.3.), ale szczególnie interesujące efekty daje zastosowanie tego schematu w tak zwanej wersji pasywnej.Wykorzystuje się w nim dwa kanały słuchowe.W jednym z nich prezentuje się materiał zadaniowy absorbujący uwagę badanego, w drugim zaś serię złożoną z dwóch różnych bodźców dźwiękowych eksponowanych z różną częstością.Wyniki pokazują, że mimo zaabsorbowania uwagi zadaniem badani różnicują bodźce w drugim kanale: bodźce rzadsze (tak zwane dewiacyjne) wywołują większą negatywizację potencjału niż bodźce częstsze (standardowe).Fakt, że możemy zaobserwować MMN w pasywnej wersji oddball task, wskazuje, iż mamy tu do czynienia z automatycznym wykrywaniem różnicy (mismatch) między bodźcami na podstawie ich właściwości fizycznych.Zdaniem Naatanena, proces ten zachodzi niezależnie od uwagi badanego i znaczenia bodźca.4.3.8 Niektóre nowe metody badaniaczynności mózguOstatnie trzy dekady przyniosły niezwykle szybki rozwój nowych metod badania mózgu, w tym w szczególności tak zwanych metod obrazowania (imaging) (por.Orrison i in., 1995).Niektdre z nich, jak na przykład tomografia kómputerowa (computerized axial tomography - CAT lub CT), dostarczają informacji o strukturze mózgu i jej zmianach (a zwłaszcza o odchyleniach od normy) podczas gdy inne, zwane metodami obrazowania czynnościowego (functional imaging), pozwalają badać lokalizację i dynamikę (zmiany w czasie) czynności mózgu.Metody obrazowania funkcjonalnego dzielimy na dwie zasadnicze grupy (por.Lewine, 1995).Pierwsza grupa metod obejmuje obrazowanie aktywności elektrycznej mózgu (brain electric activity mapping - BEAM), o którym była już mowa wcześniej, oraz obrazowanie aktywności magnetycznej mózgu.'9e:~r~,=~~"?_t,C"tIt'C"~<i~·:~1!;T~;;~3F1 łYr ~~a:.t,IC;trc.~a~`t~rvi~'?'°,~~'~y- ~~~.,~ 9 Beat ~t s ~«t~~a c;~a.s~~ąra 'a F";;~t3 i ~~r3~,~~c°_ ~l~a'~a;ti ia.'-eśL_Iii >1?t# 3 L, t r ',.t n3~lt''1't~y~ ~:-a=.~ ~x,.-,.Pole to jest niezwykle słabe, miliardy razy słabsze od pola ziemskiego, co stawia technice pomiarowej bardzo wysokie wymagania.Wykorzystuje się w niej, między innymi, materiały nadprzewodzące, które pracują w temperaturze bliskiej zera absolutnego (superconducting quantum interference devices - SQUIDs).Bada się zarówno spontaniczną aktywność neuromagnetyczną, jak i sygnały magnetyczne towarzyszące zdarzeniom (event-related magnetic signals).W badaniach zmian neuromagnetycznych towarzyszących zdarzeniom stosuje się podobne metody analizy sygnału jak w analizie potencjałów elektrycznych (łącznie z techniką uśredniania).Również kształt i parametry czasowe sygnałów magnetycznych są podobne do charakterystyki potencjałów elektrycznych.Ważną zaletą obu metod jest to, że mierzą one wprost czynność komórek mózgu.ObiePSYCHOfIZJ0L0GIAcechują się doskonałą rozdzielczością czasową (temporal resolution), a rejestrowane zmiany sygnału pojawiają się z minimalnym opóźnieniem w stosunku do procesów neuronalnych odpowiedzialnych za ich generowanie.MEG zapewnia lepszą rozdzielczość przestrzenną i pozwala na znacznie precyzyjniejsze lokalizowanie generatorów mierzonych sygnałów (lokalizację dipoli) niż BEAM.Druga grupa metod obejmuje obrazowanie przepływu krwi w naczyniach mózgowych oraz obrazowanie metabolizmu komórek mózgu.Do tych metod zalicza się pozytronową tourografię emisyjną (positron emission tomography - PET) oraz czynnościowy rezonans magnetyczny (funetional magnetic resonanee imaging - fMRI).Metabolizm komórek mózgu ocenia się głównie na podstawie zużycia glukozy.Glukoza jest jedynym materiałem energetycznym wykorzystywanym przez komórki mózgu, a poniewai ie magazynują one tej substancji, ilość wych anej glukozy może być miarą intensywności procesów czynnościowych.Ograniczenia PET i fMRI wynikają przede wszystkim z faktu, że zmiany przepływu krwi i zużycia glukozy są tylko pośrednią miarą aktywności mózgu.Co więcej, badania pokazują, że relacja między intensywnością tych zmian a intensywnością czynności neuronalnej jest dużo bardziej złożona, niż się wcześniej spodziewano (por.Hartshorne, 1995).Metody PET i fMRI nie zapewniają tak dobrej rozdzielczości czasowej jak EEG czy MEG, pozwalają natomiast na stosunkowo dokładną lokałizację badanych procesów mózgowych.4.4Aktywność elektryczna mięśniCzłowiek ma trzy rodzaje mięśni: poprzecznie prążkowane (szkieletowe), mięsień sercowy i mięśnie gładkie (na przykład w ścianachnaczyń krwionośnych).i-:hkrrca~~~io~r~~fi ~i.~ ar;~rr!;L~~~~.·t°~ _.t~łdąi r.~jz~~~aje ai~e ,ms:3.iri bai a af~ a'».s'ą,yt~r;s>4ui e·lt·kta-E cz~:ceł sr3ts ·at3~ :~:~a.- ~ :y-;~ i ;°.Badania elektromiograficzne mają długą historię.Ich początków można się dopatrywać już w pracach L.Galvaniego, który jako pierwszy, jeszcze pod koniec XVIII wieku, odkrył aktywność elektryczną mięśni i przewodnictwo nerwowo-mięśniowe.W początkach XIX wieku dokonano pierwszej rejestracji potencjału elektrycznego mięśni (wykorzystując w tym celu skonstruowany właśnie wówczas galwanometr), a także zaobserwowano aktywność elektryczną mięśni w czasie wykonywania ruchów wolicjonalnych.Początki nowoczesnych, psychońzjologicznych badań elektromiograficznych przypadają na lata trzydzieste naszego wieku i wiążą się między innymi z nazwiskami takich badaczy, jak E.Jacobson, R.C.Davis i W.A.Show (por.Cacioppo, Tassinary i Fridlund, 1990).4.4.1 Podstawy fizjologiczne i pomiarNeuron ruchowy (motoneuron) łączy się z komórką (włóknem) mięśniową za pomocą synapsy nerwowo-mięśniowej (płytki końcowej).Każdy motoneuron unerwia grupę włókien mięśniowych, tworząc wraz z nimi tak zwaną jednostkę ruchową (motor unit).Mediatorem przenoszącym pobudzenie z neuronu na włókno mięśniowe jest acetylocholina.Pobudzenie komórki mięśniowej wywołuje zmianę jej potencjału elektrycznego (który możemy zarejestrować techniką elektromiograficzną), a następstwem tego jest praca mechaniczna mięśnia - jego kurczenie.Mięśnie nie mają stałego napięcia tonicznego ani własnych automatyzmów czynnościowych.Ich praca zależy wyłącznie od układu nerwowego.W badaniach elektromiograficznych (Cacioppo i in., 1990; Hausmanowa-Petrusewicz, 1986) mogą być stosowane elektrody wkłuS Z BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIAwane bezpośrednio w mięsień lub elektrody powierzchniowe.Elektrody wkłuwane pozwalają na rejestrację potencjałów czynnościowych z pojedynczych włókien mięśniowych lub poszczególnych jednostek motorycznych.W badaniach psychofizjologicznych stosuje się jednak z reguły elektrody powierzchniowe.Sygnał EMG rejestrowany powierzchniowo jest niezwykle złożony [ Pobierz całość w formacie PDF ]