[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wiele z tych zrzeszeń ma żywot efemeryczny, inne trwają długo.A
ączą onei mobilizują do wspólnych działań ludzi różniących się pozycją ekonomiczną i usytuowaniem wpodziałach sceny politycznej.Wszystko to sprawia, że zanika związek między społeczno-ekonomiczną pozycją jednostki oraz jejstylem życia i konsumpq'i, jej tożsamością i politycznymi zachowaniami.Wedle zwolenników poglądu o śmierci klas", świadczy to o utracie przez klasę pozycji centralnej kategorii zróżnicowania społecznego.Tak rozumianą  śmierć klas" niektórzy wiążą ze wzrostem ogólnego dobrobytu w wysoko rozwiniętychspołeczeństwach.Wyrażany jest pogląd, że po zaspokojeniu potrzeb materialnych znaczenia nabierają war-tości pozamaterialne, takie jak wolność osobista, samorealizacja, a oprócz tego widoczne stają się kosztydobrobytu oraz konieczność dbania o środowisko i jego ochronę.Pogląd ten znajduje wsparcie w wynikachmiędzynarodowych badań porównawczych.Wykazują one silną korelację między wysokością dochodunarodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca danego kraju a wyborami wartości przez jegomieszkańców (Inglehart 1990, za: Clark, Lipset, Rempel 1993).2.Klasa średniaPodczas kiedy w debacie o śmierci klas dominuje pojmowanie klasy na sposób Marksowski, w dyskusjachdotyczących klasy średniej klasy rozumiane są podobnie jak u Warnera, to jest jako poziomy hierarchii spo-łecznej (zob.Koncepcje stratyfikacji (uwarstwienia), s.285).Klasa średnia, jak sama nazwa wskazuje, jestokreśleniem środkowego poziomu.Poniżej niej umiejscawiana jest klasa robotnicza, ponad nią zaś klasawyższa.Klasę robotniczą wyodrębnia wykonywanie pracy fizycznej, klasa wyższa natomiast jest wyróżnianana podstawie mało precyzyjnych i w znacznej mierze intuicyjnych kryteriów, różniących się zresztą wposzczególnych krajach.I tak na przykład w Wielkiej Brytanii, mówiąc o klasie wyższej, ma się na myśligłównie arystokrację, zwłaszcza rodową, natomiast w Stanach Zjednoczonych osoby najbogatsze zeszczególnym uwzględnieniem tych, którzy należą do takich od pokoleń.308 Część czwarta.Podziały społeczneW rozważaniach o klasie średniej ścisłe wyznaczenie jej granic nie budzi szczególnegozainteresowania.Uwaga skierowana jest na jej skład i charakter, jej historyczną zmienność oraz miejsce irolę we współczesnych społeczeństwach ponowoczesnych.W okresie klasycznego kapitalizmu dziewiętnastowiecznego  klasa średnia" obejmowała tychwszystkich, których nie można było zaliczyć ani do robotników, ani do wielkich kapitalistów.Składała sięprzede wszystkim z drobnych przedsiębiorców i to oni decydowali o jej charakterze.Z biegiem czasu,wraz z liczebnym wzrostem kadr urzędniczych, a także przedstawicieli wolnych zawodów,  klasa średnia"zaczęła się rozrastać, a drobni przedsiębiorcy, dalej wchodząc w jej skład, przestali określać jej oblicze.Obecnie  klasa średnia" w rozwiniętych społeczeństwach przemysłowych to wielce zróżnicowany zbiórkategorii społeczno-zawodowych.Jej członków charakteryzuje dość wysoki poziom dochodów, lecz nie onjest ich podstawowym wyróżnikiem.Mimo że wszyscy przedstawiciele klasy średniej cieszą się pewnymdobrobytem, dochody ich są zróżnicowane i w niektórych przypadkach nie odbiegają od dochodówpewnych kategorii robotników.Podstawową linią demarkacyjną między klasą robotniczą a średnią nie jestdochód, ale praca umysłowa o charakterze dającym niejaką samodzielność i niezależność lub praca nawłasny rachunek (ale poza rolnictem) (Domaóski 1994; Drozdowski 1998).W wyniku historycznej zmiany oblicza klasy średniej mówi się o niej obecnie jako o nowej klasieśredniej w odróżnieniu od grupującej drobnych przedsiębiorców starej klasy średniej, stanowiącej nieodłączny element społeczeństwa agrarno-drobnomieszczańskiego, które jest oparte na drobnej własnościindywidualnej i rodzinnej" (Drozdowski 1998: 91).Przedstawicieli nowej klasy średniej społeczeństw ponowoczesnych charakteryzuje  siłaekonomiczna", którą czerpią z trzech z
ródeł:Własności - czyli posiadania jakiejś części środków produkcji, czy to w postaci własnegosamodzielnego przedsiębiorstwa, czy pakietu akcji, czy też udziału w spółce etc.Kontroli - czyli umownego prawa do zarządzania jakąś częścią procesu produkcyjnego (pracą,zasobami kapitałowymi bądz
też jednym i drugim).Szans na rynku - czyli posiadania kwalifikacji bądz
talentów uważanych za szczególnie wartościowena rynku pracy (Runciman 1990).Wyróżnikiem nowej klasy średniej jest też poziom wykształcenia.Coraz wyraz
niej widać, że wgruncie rzeczy trudno o dostęp do dochodów klasy średniej bez posiadania formalnego dyplomu, którypotwierdza nabycie wiedzy w sformalizowanym procesie kształcenia (Drucker 1999: 40).Zróżnicowany zbiór ludzi zaliczanych do nowej klasy średniej łączy nie tylko to, że zajmująśrodkowe pozycje w hierarchii społecznej.MimoRozdział XIII.Zróżnicowanie społeczne społeczeństw ponowoczesnych 309różnych z
ródeł własnych pozycji mają podobne orientacje i dążenia.Podobny jest także ich styl życia, i tona tyle, że to on właśnie bywa uważany  za najbardziej charakterystyczny rys ich odrębności" (Domański1994: 121) [ Pobierz całość w formacie PDF ]