[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wydaje się zresztą, iż po lekturze Malowanego ptaka Jerzego Kosińskiego nie jest nas już w stanie zgorszyć żadenpamflet na Polaków.Gogol mimo wszystko z większymchyba realizmem przedstawił stosunki na dawnej Ukrainieniż Kosiński wieś polską z lat II wojny światowej.Nie należy wszakże zapominać, iż pod względem gatunkuliterackiego Taras Bulba jest antypowieścią historyczną.I tojuż choćby z tego względu, iż autor (świadomie?) nie wprowadził do niej żadnego wydarzenia historycznego.Marginalnie jedynie wspomina o takich postaciach, jak wojewoda kijowski, Adam Kisiel (1600-1653), czy kasztelan krakowskii hetman wielki koronny, Mikołaj Potocki (ok.1593-1651).Parokrotnie wymieniany francuski inżynier" to oczywiścieWilhelm le Vasseur de Beauplan (ok.1600-1673), którywiatach 1630-1648 przebywał na Ukrainie, gdzie prowadziłm.in.prace fortyfikacyjne.Z jego opisania Ukrainy Gogolczęsto w swej powieści korzystał.Książka Beauplana, wydana pierwotnie w języku francuskim (1651), została już w1832 r.przełożona na rosyjski w Rosji, gdzie doczekała sięparu następnych edycji.Dopiero jednak w r.1990 ukazałosię jej pełne tłumaczenie na język ukraiński.Sienkiewicz zaludnił karty wszystkich tomów Trylogiibohaterami branymi z elity władzy, od królów i hetmanówpoczynając.Fikcyjne losy pana Zagłoby, Skrzetuskiego czyKmicica zostały splecione z dziejami całej Rzeczypospolitejpołowy XVII wieku.Tymczasem u Gogola akcja została POLACY NA KREMLU I INNI-.HISTORYJEumieszczona w chronologicznej próżni i równie dobrze mogłaby się rozgrywać w xy co w drugiej połowie XVI stuleciaczy w XVII wieku.Nie wierzmy więc tym badaczom rosyjskim, którzy twierdzą, iz akcja Tarasu Bulby rozgrywa sięw okresie, kiedy to Kozacy, występując w obronie swojej suwerenności, byli równocześnie siłą, wpływającą na losy całej Europy.Bohdan Galster słusznie nazwał Tarasa Bulbe retrospektywną utopią, służącą budowie romantycznego mitu Koza-czyzny.Gogol rysuje Sicz jako ultrademokratyczną republikę kozacką, jako zwartą, bezwzględnie wolną i równą"społeczność.Wszystkim jej członkom przyświeca ten samwspólny cel: wyrzeczenie się dóbr indywidualnych (rodzina, bogactwo) na rzecz zasady ogólnej (ojczyzna, wiara).Tale właśnie układ życia, zdaniem pisarza, może rodzić heroiczne charaktery łudzicie, których brak Gogol boleśnieodczuwał we współczesnej sobie Rosji"19.Podobnie Grzegorz Przebinda traktuje jego powieść jako utopię wschodnio-słowiańską.Na wymarzonej przez Gogola Ukrainie wyznający prawosławie Małorusini i Wielkorusini mieliby żyćw zgodzie pod berłem dobrego rosyjskiego cara".'"Nie miałoby większego sensu podejmowanie tu polemikiz historiozoficznymi wywodami Gogola, jak też prostowanienieścisłości historycznych, które tam występują.TadeuszBoy-%7łeleński napisał kiedyś, że do powiedzenia nieprawdywystarczą w zupełności dwie linijki.Do jej sprostowaniai dwóch stron bywa za mało.Gogol obok Historii Rusów korzystał też z Historii Małej Rusi Dymitra A.Bantysza-Ka-mieńskiego (1822) oraz z Istorij o Kozakach zaporoskich Siemiona Myszeckiego, za których przykładem obliczałwalczące ze sobą siły na setld tysięcy Kozaków czy polsloch rycerzy".Po ustaleniach Olgierda Górki, który bezlitośnieodejmował kolejne zera od podobnych szacunków, nie wierzmy i my Tarasowi Bulbie5'.Czytajmy przeto powieść Gogola na zasadzie sui generis baśni, w której zła wróżka przydzieliła Polakom rolę czarnych charakterów.Wypada tylkopowtórzyć za Józefem Aobodowskim ubolewanie, iż historia KAOPOTY Z SILNYM SSIADEMPolski i Ukrainy była pisana w czasie, gdy nad nimi stałaczarna noc niewoli.Nie najwłaściwsza to atmosfera dla bezstronnych badaii i beznamiętnych sformułowań.I tak otodla nas przewodnikiem po odwiecznym pobojowisku stałosię Ogniem i mieczem, dla nich - podrzucony przez tragicznego chochoła Taras Bulba "".Pierwszy jubileusz Gogola obchodzono w Polsce pod przymusem, w atmosferze zdecydowanego sprzeciwu wobec autora Tarasa Bulby.W Polsce Ludowej, zgodnie z prowadzonąwówczas polityką, kazano nam wierzyć na słowo, bez zaglądania do tekstu, iż Taras Bulba należy do utworów, które były antyszlacheckie, nie antypolskie".53 Jak jest naprawdę,o tym może się dziś każdy czytelnik sam przekonać, skoroprzed paroma laty ukazały się aż dwa tłumaczenia tej powieści
[ Pobierz całość w formacie PDF ]