problem istnienia boga u anzelma z canterbury i problem prawdy u henryka z gandawy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Prawda o rzeczy, urobiona przez intelekt, sama z siebiejest właśnie zmienna, ponieważ i rzecz, nosząca w sobie odczytane przezintelekt podobieństwo do wzoru, jest zmienne i zmienna jest dusza, two�rząca pojęcie prawdy.Te idee wzorcze człowiek poznaje na drodze rozumowania.Skororzeczy są zmienne, a obok tego skoro podobieństwo rzeczy do jej wzorujest niezmienne, właśnie sama idea wzorcza jest racją stałości tego podo�bieństwa w poznawanym przedmiocie.Henryk przyjmuje więc nie tylko, że jest różnica między prawdaminaturalnymi i prawdami wiary, że jest różnica między prawdą o rzeczy,wzorczą ideą prawdy i prawdą czystą.%7łe prawdę o rzeczy i wzorczą ideęprawdy oraz podmiot, w którym idea wzorcza bytuje, Boga, człowiekpoznaje bez pomocy oświecenia.Henryk także przyjmuje, że ideę wzorcząprawdy człowiek wykrywa rozumowaniem.Wykrywa ją apud primamveritatem, jako rację stałości prawdy o rzeczy, rację bytującą w Bogu.Intelekt ludzki bez pomocy więc oświecenia swymi naturalnymiwładzami poznawczymi na drodze rozumowania poznaje prawdę o rzeczy,ideę wzorczą, i Boga, jako podmiot idei wzorczych prawdy.Intelekt ludzki nie poznaje więc Boga bezpośrednio, jako obecnegodla władz poznawczych przedmiotu poznania, lecz poznaje Boga nazasadzie wniosku, że właśnie w Bogu bytują niezmienne idee wzorczeprawdy, warunkujące stałość i bezbłędność prawdy, odczytywanej przezzmienną i niedoskonałą duszę w zmiennych i niedoskonałych rzeczach.Henryk poza tym powie krótko: ktokolwiek poznaje tę lub innąprawdę, poznaje prawdę w ogóle, którą jest sam Bóg". Ktokolwiekpoznaje prawdę wzorczą, poznaje Boga, ponieważ prawda wzorcza bytujew Bożej inteligencji" 59.d.Pr a wd a cz ys t aNastępuje w tekstach Henryka rzecz zdumiewająca.Henryk utoż�samia prawdę czystą z Bogiem i jednocześnie twierdzi, że nie jest możliwepoznanie czystej prawdy bez pomocy oświecenia. Filozofowie właśnie58Perfecta [.] informatio veritatis non habetur nisi ex similitudine veritatismenti impressa de re cognoscibili ab exemplari veritate.Al q2 resp, f7L.Exemplaraeternum lucens in eius (dei) intelligentia.Al q3 resp, flOvG.59Quicunque videt verum hoc aut verum Ułud videt verum simpliciter in uni-versali quod deus est.Sicut qui videt bonum hoc vel bonum illud in universali videtbonum simpliciter quod deus est.Al q2 ad5, f8R.(Quantum vero ex parte deiratio [.] conceptus rei [.] est exemplar aeternum lucens in eius intelligentia.Al q3,resp, flOvG).88mówią o doskonałym poznaniu Boga (cognitionem dei).Takiego jednakpoznania boskiego wzoru (divini exemplaris) człowiek nie osiągnie bezpomocy oświecenia"60.Henryk zamiennie używa terminu Bóg" i ter�minu wzór".Lektura tekstów Henryka, i raczej pobieżna, wywołujew ogóle wrażenie, że jakkolwiek samodzielnie poznajemy prawdę o rzeczyi ideę wzorczą prawdy, a nawet Boga jako podmiot idei, to jednak niepoznajemy samodzielnie Boga, jako prawdy samej w sobie, prawdy czy�stej.Z drugiej strony Henryk bardzo podkreśla, że byłoby nonsensem,gdyby człowiek nie poznawał prawdy siłami naturalnymi.I owszemHenryk twierdzi, że człowiek poznaje prawdę bez pomocy oświecenia.Nie poznajemy czystej prawdy, a jednocześnie powinniśmy poznaćprawdę czystą.Czy więc poznajemy tylko niektóre prawdy, a prawdyczystej nie poznajemy?Problem rzeczywiście polega na ustalaniu, czym jest według Hen�ryka czysta prawda.Wiemy już tyle, że wartość prawdy o rzeczy zależy od podobieństwatej rzeczy do idei wzorczej prawdy.Wiemy także, że intelekt poznajeideę wzorczą, a jednocześnie poznaje podmiot, w którym idee wzorczebytują.Wiemy poza tym, że poznanie tych rzeczy jest proprie scireczłowieka.%7łe to jest więc poznanie proporcjonalne do natury poznanialudzkiego.%7łe to właśnie człowiek poznaje bez pomocy oświecenia.Henryk zwraca uwagę na twierdzenie filozofów, według którychpoznanie Boga jest wtedy właściwym poznaniem Boga, gdy jest uzyskanesiłami naturalnymi n.Henryk zresztą wyraznie pokazuje to rozumowanie,które prowadzi do wykrycia podmiotu idei wzorczych, a więc Boga.Nie�zależnie od tego wszystkiego Henryk dodaje, że doskonałego poznaniaBoga człowiek nie osiągnie bez pomocy oświecenia (perfectam cognitio�nem dei homo non potest attingere sine speciali illustratione)".Na czympolega według Henryka to doskonałe poznanie?Należy raz jeszcze zwrócić uwagę najpierw na to, że Henryk użyłzamiennie terminu cognitio Dei i terminu cognitio divini exemplaris.Poznanie więc idei wzorczej i poznanie Boga jest tym samym.Byłobyjednak uproszczeniem uznać, że Henryk wyraża tu tę jedną tylko, wyżejsformułowaną myśl.Henryk w innym miejscu powie za Augustynem, że w Bogu wszy�stko jest Bogiem".Dodajmy więc, że rzeczywiście należy utożsamić60Posuerunt philosophi perfectam haberi cognitionem dei [.].Ad talem autemcognitionem divini exemplaris homo non potest attingere ex puris naturalibus sinespeciali illustratione: nec etiam in vita ista lumine communis gratiae.Al q2 resp.,f6vJ.61Posuerunt philosophi perfectum haberi cognitionem dei quantum ex purisnaturalibus haberi poterit.Al q2 resp, f6vj.89z Bogiem idee wzorcze.Henryk stwierdzi jednak i to, że idea wzorczajest działalnością Boga, polegającą na tworzeniu rzeczy według id�alesrationes, które bytują w umyśle Boga 62.I dzięki tym racjom wzorczymczłowiek w ogóle poznaj e.Poznaje dzięki ideom wzorczym pierwszejprawdy (in rationibus primae veritatis).Wynika z tego, że owszem czym innym jest oczywiście prawda o rze�czy i idea wzorcza w Bogu.%7łe,czym innym jest sam Bóg i bytujące w Nimidee wzorcze.Wynika także i to, że idee wzorcze utożsamiają się z Bo�giem.%7łe poznanie idei jest poznaniem Boga.Te sprzeczne wnioski byłyby rzeczywiście sprzeczne w wypadkugdyby nie powiązało się z nimi bardzo ważnej uwagi Henryka [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy