[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Se por Germano estas facile, helpe de sia vorto ’Schicksaal’ — la sorto — maltrafi la intelektan prabazon de la esto, tiel estas ¸uste inverse por Latino malfacile, eç en la krepuska momento, ¸in perdi, se li restas profundi¸inta en sia lingvo; ja kion signifas fatum, la fato? Laûvorte tio signifas: tio, kion iu diris; fine simple: la dirito.La prafundamento de okazado de çiuj homaj aferoj, de çiuj aferoj de tiu çi mondo, estas la dirito.La fato, pri kiu Vergilio havas konon kaj pri kio li parolas, venas el la mistero de la lumo, ne de la nokto.Ili ambaû estas misteroj, la lumo kaj la nokto, la dieca, trapenetranta spirito, kaj la absoluta, eç al si mem nekomprenebla nekomprenebleco de la kaoso; sedinter ili por la homo trovi¸as la diferenco inter espero kaj malesperi¸o, de ¸ojo kaj de gajo kaj ankoraû de melankolio kaj hororo kaj angoro eç meze de frivolo.Fatum, tio ests la dirito! Sed de kiu kaj al kiu? La plej granda mistero, kiu la homan lingvon tiurilate tiel malhelan faras, tiel ke çiu, kiu facile kaj klare pri tio parolas, kiel çarlatano denuncii¸as, estas, ke tio origine estas: la de si mem al si mem dirito.Se iu tion povas pli bone diri, bonvolu pli bone diri! La plej malhela afero povas esti neeltenebla lumo!La homo de nia nuntempo diras, ke çio venas el nokto kajiam, iam ajn, denove iros en la nokton, kaj ÿajne li per tio kontenti¸as.Li disdonas kaj akceptas nobelpremiojn.Nietzsche ankoraû tiel dirite apartenis al la klasiko de humaneco, li ankoraû konis la ’totalecon’ kaj ¸ian klaran aû-aû.Li sciis: Aû ekzistas Dio aû li ne ekzistas.La demando do alcelis la 78VERGILIO, LA PATRO DE OKCIDENTOeLIBROekziston, ne la esencon.Kio Dio laûesence estus, se li ’estus’, pri tio Nietzsche havis neniajn dubojn.Se Dio ’estas’, li, nature estas ’tiel’, kiel la konscienco, la Eklezio kaj Biblio nin instruas; sed çar al tiu çi esenco nenia esto aû prezenco atri-bui¸as, ankaû Dio ne ekzistas.Sed Scheler ekzemple, multe pli dan¸era detractor (= kalumnianto — rim.de trad.), fari¸is romantikisto, deglitinta de la alto de la klasika decido, laû kiu por la homo la çefa afero estas ekzisto aû neekzisto de Dio.Li diras: Dio ’estas’, sed li estas malforta, senpova, apenaû ke li atingis milimetron super sia ’esenco’, kiu ja estas sankteco, al ties pinto, nome la ekzistado mem.Nenia dubo, ke tiu çi malekzistalismo de la Dia esenco, kiu nur ’esencas’, pli grandan konfuzon kaj nebuligon de la spiritoj povas aran¸i ol la klasika ateismo de Nietzsche, kiu la ekzistadon de Dio surbaze de lia senesencismo kontestas.Nietzsche diras: Dio estas senenhava nocio, tial li ne ekzistas.Scheler diras: La Dio de kristanismo estas la pleno de çiuj nocioj, sed tiu çi pleno nur esencas, dum vere ekzistas tute alia diaîo, nome la instinkto.La fato de Vergilio havas spirite-intelektan prabazon, ¸i mem estas spirite-intelekta prabazo.La lasta esto estas la dirito.Nur duagrade la fato foje estas antaûdirita al elektita homo, kiel al Eneo.Kaj cetere de profetino.Kaj ÿi peras la lumon en la malhela vorto.Ÿi diras en enigmaj vortoj la veran, kio estas la fato, obscuris vera involvens: predikato de vergilieca fato estas nepre la vero, ja la unua demando, kiu estas starigita al ’dirito’, estas, çu estas vera aû falsa; nur nun povas aperi la demando, çu estas laûvole aû ne, çu nepre aû libere, çu bone aû malbone.La lasta senco estas la dirito! Tio estas la plej profunda mistero, ¸is kiu penetris la adventeca paganismo, tio estas la 79VERGILIO, LA PATRO DE OKCIDENTOeLIBROlasta afero, kiun ¸i ankoraû povis diri.Sed interne de tiu çi malhelo, tra kiu lumo brilas, kiu la homojn en sia neÿirmite-co konsumus, movi¸as Vergilio ankoraû por unu palpa paÿoantaûen.Certe restas dum kelka tempo neûtro, tiel fatum,kiel ankaû lumen, sed prokraste, tamen finfine nehaltigeble paÿi¸as la vojo al la dieca persono mem, kiu la diritan, la faton, ne nur plenumas, sed diras, ke la dirito, la fato, la ’Diran-to’ mem estas.Estas la kutima, la çiutaga rigardo pri la antikva fato, ke temas, kiel estas çe la moderna sorto, pri neklarigebla forto, kiu en sia neÿan¸ebla esenco, estante netrape-netrebla nokto, ankaû diojn posedas sub sia povo; tio estas speciale nuntempe la percepto, kiam la kredo al la sorto kaj al nenio alia ol al blinda sorto ofte ÿajnas la sola religio (kis-meto).Tio estas tiusence vera, kiel efektive çe Vergilio la fato staras super çiuj diaîoj — escepte de unu.Çiuj dioj, eç Junona, la plej forta, povas çe la fato nenion ÿan¸i, kiel efektive en la vero nenio estas ÿan¸ebla, eç Junona, kiu tamen la inferon mem alvokas — Acheronta movebo — povas la plenumi¸on,la efektivi¸on de la fato nur prokrasti.Sed ankaû tio estas: la fato.Kaj ÿi scias tion kaj diras.Çiuj dioj kaj diinoj, por ne diri çiuj homoj, foje volas el sia tuta koro, per çiuj rimedoj la faton ÿan¸i, se ili nur povus — escepte de unu sola, escepte de Jupitero, la pater omnipotens, la çiopova patro.Li estas ga-rantianto, la plenumanto de la fato, sed çio tio ankoraû nur estus pure ekstera rilato; oni povas diri: ankaû super Jupitero staras la fato, ja li ¸in plenumi devas, al ¸i la povon doni devas.Tiel devis esti farita la sekva paÿo, eç se ¸i estu la sal-to en abismon.Jupitero ne povas la faton ÿan¸i, çar ¸i estas pli forta ol li, kiu cetere havas la povon, sed li ne povas ¸in ÿan¸i, çar la fato lia fato estas — et sic fata Jovis poscunt — çar 80VERGILIO, LA PATRO DE OKCIDENTOeLIBROli la aûguristo kaj la aûguraîo mem samtempe estas, çar li mem la fato estas, çar en li ne ekzistas iu ekstera rilato al la fato, ke li povus voli alie ol li diras, deziri alie, ol li diras kaj faras.Tio estas la pinto kaj la plenumi¸o de la teologiaj ima-goj de Vergilio: haec summa est [ Pobierz całość w formacie PDF ]