Stefan Żeromski Trylogia nadmorska

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rozwa�a� nades�any przez pewnego urz�dnika projekt wykupienia dóbr z r�k szlachty polskiejprzez mieszcza�stwo pochodzenia niemieckiego - i umieSci� na marginesie uwag�, �e milszymu jest jeden mieszczanin niemiecki ni� ca�y naród Polaków.MySla� o przeznaczeniu funduszuna kupno przez pa�stwo dóbr od Polaków, byleby si� pozby� tej liederliche polnische Zeug (pol-skiej ho�oty), która xle gospodaruje, pieni�dze zbiera, biegnie do Polski i tam pieni�dze prze-jada.W pasji podpisa� dekret o kupnie przez pa�stwo dóbr polskich Mroczy, Bia�oSliwia, Wy-rzysk i Opalenia.Poniewa� ca�y lud polski poczytywa� za zbrodniarzy i z�odziei, tote� bez wa-hania podpisywa� ci�kie na Polaków wyroki, do zatwierdzenia i �aski podane.Akceptowa� de-cyzje o wyw�aszczeniu w�aScicieli pochodzenia polskiego, którzy maj�c dobra na Pomorzu -w Polsce przemieszkiwa� Smieli.Zgodzi� si� na sprzedanie tych dóbr Niemcom z Prus alboz Kurlandii, byleby je wyrwa� z r�k znienawidzonego plemienia.Zawsze maj�c jedno na mySli,aby sklavische Leute mit Teutsche zu meliren dla szerzenia europejskiej kultury, podpisa� dekretzabraniaj�cy wst�pu ch�opom polskim na nowozdobyt� prusk� ziemi�.Przegl�da� stosy swych notat dawniejszych i spostrzega� z pociech�, i� osadzi� ju� w Bydgosz-czy sto rodzin kolonistów niemieckich, w Che�mnie dziewi��dziesi�t, w Budzyniu siedem-dziesi�t szeS�, w Go��biu siedemdziesi�t pi��, w Kwidzynie pi��dziesi�t jedne, w Grudzi�-dzu czterdzieSci cztery, w Strzelnic czterdzieSci, w Wieleniu dwadzieScia dwie rodziny.Spo-strzeg�, i� wyda� ju� 84 000 talarów na sprowadzenie stu osiemdziesi�ciu rodzin rolniczychw Bydgoskie, 51 000 talarów na sto dziewi�� rodzin w Kwidzy�skie, a ogó�em wyda� 560 000talarów na sprowadzenie kolonistów z Wirtembergii do innych okolic.Zsumowa� wszystkieswe dotychczasowe wydatki na sprowadzenie osadników i otrzyma� cyfr� niema��.Mia� ju�Sci�gni�tych oko�o tysi�ca trzystu rodzin, czyli oko�o pi�ciu tysi�cy pi�ciuset ludzi w Po-morsk� i do nadnoteckiego okr�gu.Szli tedy na jego skinienie do Kwidzyna, Tczewa, Po-krzyw-na, Go��bia, Kartuz, Che�mna, Che�m�y, Malborga, Radzynia, Rogoxna, Rwiecia, Skar-szew, Brodnicy, Sztumu, Unis�awia - do mnóstwa wsi i xle zagospodarowanych folwarków.Gdy król g�ówne bie��ce sprawy odrobi�, odsun�� papiery na bok.By� podniecony.Zag��bi�si� w mapy.Oczy jego przesun�y si� po tym klinie, którym ju� zabi� Rzeczpospolitej Pol-skiej drog� do morza - po Warmii i Noteci.Ci�kie i straszne jego oczy pad�y na Toru�i Gda�sk.W tej oto gburskiej chacie Kaszuby czu� szczególnie gor�co i silnie swe dzie�o.Podejmowa� je od nowa.Dxwiga� i wykonywa� w duchu.Wznieca�a si� w nim pasja g�ówna,stara do Polski nienawiS�, straszna i nienasycona, wci�� od samego dna duszy wznosz�ca si�- a� do sza�u.W nocnej ciszy marzy� o przebiciu osinowym ko�em tego upiora, o dobiciu tego wroga swe-go �ycia.Powraca� oczyma do punktu na mapie, który nosi� nazw� Gda�sk , i oczy jego pa�a�y ogniempiekielnej wSciek�oSci.Wodzi� palcem po miejscach przylegaj�cych do Gda�ska i wyznacza�114o�ówkiem miejsca komór celnych tu� pod miastem, przy rozga��zieniu si� Wis�y w RotheBude.Naznaczy� w Alt-Schottland miejsca na jarmark dla zniweczenia jarmarku Dominika.Wyznaczy� w Fahrwasser miejsce na urz�d do pobierania op�aty od okr�tów nowozbudowa-nych i na sprzeda� za granic� gotowych.Wodzi� palcem po rolach gda�skich mieszczan, gdzie odbywa� si� powinny musztry pu�kówpruskich - bobrowa� paznokciem po drogach prowadz�cych do miasta, gdzie sta� powinnyrogatki kontroluj�ce przywóz �ywnoSci na targi.WSciek�y gniew sp�on�� w nim i miota� jegocia�o i r�ce na wspomnienie raportu, i� gda�szczanie zatoczyli staroSwieck� artyleri� na swewa�y obronne - i� na ratuszu burzliwe toczyli obrady wyg�aszaj�c przeciwko niemu zuchwa�eperory - i �e z uporem niez�omnym trzymali si� swej Polski.To imi� rozrywa�o w jego piersi istn� ran� krwawi�c�.Zwróci� swe p�omienne oczy na p�at mapyle��cy na po�udnie od zielonego pasma Noteci i patrza� w ten obraz polskiego kraju straszliwymwzrokiem upiora.Wysun�� dwie ci�kie pi�Scie, zacisn�� je jak klamry z �elaza i zwali� je na tenobszar.Zdawa�o mu si� w tej chwili, �e s�yszy huk pochodu stuleci - wrzask ucieczki S�owianz zachodu na wschód przed legionami Teutonów - �e s�yszy odg�os straszliwej rzezi Grunwaldu.Krew mu mózg zalewa�a.Czu�, �e jest w stanie podnieS� do góry i roztr�ci� z wysoka t� ca�� zie-mi�, rozwali� j� na drzazgi, zdruzgota� na miazg�, a�eby z tej gleby wzruszonej, z nawozu czar-nego, now�, cywilizowan� wed�ug jego mySli form� ugnieS�, uczyni�, wylepi�.Tymczasem g�ucha cisza otaczaj�ca t� izb� dokucza� mu zacz�a.Nudzi� si�.Klasn�� w r�ce.Gdy wszed� z przyleg�ej sionki oficer s�u�bowy, poleci�, �eby mu sprowadzo-no niezw�ocznie gospodarza tego domu.Chcia� jeszcze tej nocy pracowa� pozytywnie, do-wiadywa� si� najistotniejszej rzeczy, notowa� sobie szczegó�y z w�asnej obserwacji i �ywejrozmowy.Wkrótce wszed� przywo�any Kaszuba.By� to cz�owiek w sile wieku, wysoki, szczup�y, orlonosy, o Sci�g�ych rysach twarzy.Król pyta� go, czy umie mówi� po niemiecku, czy cho� rozumie t� mow�.Okaza�o si�, �e ani jedno, ani drugie.Kaza� tedy niezw�ocznie wyszuka� po nocy t�umacza we wsi, który by mu zeznania Kaszubywy�o�y�.Sprowadzono wkrótce jakiegoS przyb��d�, obszarpa�ca i wycierucha, który z pruskie-go Pomorza przyszed� by� w te strony.Ten po niemiecku rozumia� i mówi�.Wtulony w k�t izbyze strachu i wstydu, a�eby swoich brudnych �achmanów przed oczy wielkiego pana nie wysu-wa�, Swieci� tylko z g��bi mroku czarnymi i b�yszcz�cymi oczyma i czeka� na ka�de skinienie.Król pyta� obudwu wieSniaków o nazwiska i koleje �ycia, kaza� opowiada� sobie wszystko,cokolwiek tyczy�o si� tej wioski.Spisywa� imiona i nazwiska ludzi, kobiet i dzieci.Notowa�iloS� sztuk inwentarza u ka�dego z rolników, stan i jakoS� zasiewów i zbiorów, iloS� i gatu-nek spo�ywanego jad�a.Kaza� opisywa� sobie i wylicza� odzie�, sprz�ty, narz�dzia, opa�,sposób budowania domów, obór, stodó�, chlewów, natur� �ycia i rodzaj zabaw wiejskich.GdyzaS wszystko porz�dnie wynotowa�, prosi�, �eby mu opowiedzieli o uroczystoSciach, Swi�tachi obchodach miejscowych - w co si� tutaj wierzy, jakie s� tutejsze prognostyki lekarskie i re-ligijne przes�dy.Wreszcie poprosi�, czy nie umiej� jakiej okolicznej historii, przypowieSci,bajki, gadki, legendy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy