[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Na koniec dla uproszczenia sprawy z góry przygotowywano w sądzie grudy ziemi i byformalności stało się zadość, strony na polecenie pretora dotykały ich ręką.26Fletniści towarzyszący aktorom przechodzili razem z nimi z jednej strony sceny na drugą.27Zwyczaj strzyżenia brody przeszedł do Italii z Sycylii dopiero około 300 r.28Po śmierci męża kobieta w Rzymie dostawała się pod władzę opiekuna.Mogła jejuniknąć bądz
to na mocy testamentu męża, wybierając sobie takiego opiekuna, jaki jejodpowiadał, bądz
też sprzedając się fikcyjnie swemu opiekunowi pod warunkiem, że tenją wyzwoli; po wyzwoleniu pozbywała się faktycznie jego opieki.29Cyceron ma tu na myśli ofiary i uroczystości na cześć bogów opiekuńczych rodzini rodów.Obowiązek ich urządzania przechodził na spadkobierców.Ponieważ urządzanie tychuroczystości było związane z dużymi kosztami, starano się od nich uwolnić, co najczęściejrobiono w ten sposób, że przeprowadzano fikcyjną sprzedaż danego majątku na rzeczubogich, bezdzietnych starców: obowiązek urządzania uroczystych ofiar wygasał, a pośmierci nabywcy majątek wracał do pierwotnych właścicieli.litery prawa do tego stopnia, iż byli przekonani, że wszystkie kobietyzawierające związek małżeński nazywają się Kaje, ponieważ w dziełach ja-30kiegoś prawnika znalez
li przykładowo to imię.Wszak już to mi się wydajedziwne, że tylu tak zdolnych ludzi przez tyle lat aż do tej pory nie mogłoustalić, czy należy mówić  trzeciego dnia" czy  pojutrze",  sędzia" czy rozjemca",  sprawa" czy  proces".Tak więc nauka ta, oparta w całości, jak powiedziałem, na zmyślonych,podlegających różnorodnym objaśnieniom formułach, nie była nigdy od-powiednim przygotowaniem do konsulatu, a tym mniej pomocą w osią-gnięciu popularności.To bowiem, co jest dostępne dla wszystkich i możesłużyć w równym stopniu mnie, jak i mojemu przeciwnikowi, w żadensposób nie może budzić zaufania.Toteż straciliście już nie tylko nadzieję31oddania usługi, ale nawet znaną dawniej formułę:  Wolno zasięgać rady".Nikogo nie można uważać za mądrego w dziedzinie, która ani poza Rzy-mem, ani  po odroczeniu sprawy  w Rzymie nic nie pomaga.Nikogoteż nie można uważać za biegłego, bo w znanej wszystkim gałęzi wiedzyżadną miarą nie mogą istnieć różne poglądy.Nie uchodzi też za trudnąnauka, która zawarta jest w kilku przepisach nie wymagających żadnegoobjaśnienia.Toteż, jeśli mnie rozgniewacie, obiecam wam, że za trzy dnizostanę biegłym prawnikiem, choć jestem mocno zajęty.Wszystkie bowiemtypy rozpraw, które odbywają się według pewnych formuł, zostały już wy-notowane, niczego jednak nie spisano tak ściśle, żebym nie mógł dodać: o co toczy się sprawa".Odpowiedzi zaś dawane klientom nie grożą żad-nym niebezpieczeństwem.Jeżeli dasz trafną odpowiedz
, będą mieli wra-żenie, że odpowiadasz równie trafnie jak Serwiusz; jeżeli przeciwnie, to i takbędą przekonani, że się zajmujesz prawem procesowym ze znajomościąrzeczy.Toteż nie tylko sławę wojenną należy stawiać wyżej od waszychformułek; także biegłość w mówieniu o wiele większą ma wartość przyubieganiu się o urząd niż te wasze ćwiczenia.Dlatego wielu obywateli, jakmi się zdaje, znacznie chętniej parało się najpierw wymową, i dopiero gdyna tym polu nie osiągnęli żadnych wyników, zwrócili się, idąc po linii naj-mniejszego oporu, do prawa.Powiadają, że wśród greckich artystów flet-nistami zostają muzycy, którym nie powiodło się z kitarą; podobnie u nas30Wzmianka odnosi się do zwyczajów weselnych w Rzymie.Zanim narzeczona prze-kroczyła próg domu swego przyszłego męża, ten stawiał jej pytanie, jak się nazywa, naco ona odpowiadała:  Quando tu Caius, ego Caia" (Skoro ty Kajusz, ja Kaja); zwyczaj tenoznaczał przyjęcie panny młodej do rodu (gens) męża w roli córki.31Formuła używana przez prawników przy udzielaniu porad prawnych; tu użyta iro-nicznie, bo wskutek ogłoszenia kalendarza przez Flawiusza prawnicy stracili zapewnewielu klientów.widzimy, jak na prawo przerzucają się ludzie, którzy nie mogli się wybićjako mówcy.Wymowa wymaga wielkiego nakładu pracy, niełatwe tozajęcie, ale zaszczytne i zapewniające popularność w szerokich kołach.Odwas bowiem domagają się rozsądnej rady dotyczącej danej sprawy, odmówców  samego rozsądku.Wreszcie wasze odpowiedzi i postanowie-nia bywają często obalane przez mówcę i bez obrony z jego strony nie mogąsię ostać.Gdybym w tej sztuce osiągnął wystarczającą doskonałość, mó-wiłbym skąpiej o jej wartościach.Nie mówię w tej chwili bynajmniejo sobie, ale o ludziach, którzy obecnie lub w przeszłości odznaczyli się napolu wymowy.Dwa zawody mogą zapewnić ludziom najwyższy stopień godności: za-wód wodza i zawód dobrego mówcy.Pierwszy bowiem zapewnia dobrodziej-stwa pokoju, drugi odsuwa niebezpieczeństwa wojny.Wszystkie inne zale-ty, takie jak sprawiedliwość, uczciwość, poczucie wstydu i umiar, samew sobie mają wielką wartość i wszyscy wiedzą, że w nich celujesz, Serwiu-szu.Ale teraz mówię o zajęciach otwierających drogę do konsulatu, a nieo wrodzonych każdemu zaletach.Wszystkie te zajęcia wypadają nam z rąk,skoro tylko wśród jakichś nowych rozruchów zacznie grać trąbka wojenna [ Pobierz całość w formacie PDF ]